Οι ορμόνες
Ορμόνη είναι μία ουσία που εκκρίνεται από ενδοκρινικό αδένα με ειδικές ιδιότητες, η οποία μέσω της κυκλοφορίας του αίματος εξασκεί την βιολογική δράση της σε άλλα σημεία του σώματος σε ένα συγκεκριμένο όργανο στόχο.
- Αμινοορμόνες : προέρχονται από ένα αμινοξύ, την τυροσίνη.
- Πεπτιδικές : είναι οι περισσότερες ορμόνες
- Στεροειδείς : συντίθενται από την χοληστερόλη
Ωοθηκικές ορμόνες
Υπάρχουν 3 ειδών :
- Οιστρογόνα : οιστρόνη, οιστραδιόλη, οιστριόλη : εκκρίνονται στην Α φάση του κύκλου και όταν γίνει γονιμοποίηση.
- Προγεστερόνη : εκκρίνεται στην Β φάση του κύκλου, (ηρεμιστική)
- Ανδρογόνα : συμμετέχουν στην σύνθεση των οιστρογόνων.
Οιστρογόνα
Προετοιμάζουν τον οργανισμό στο ενδεχόμενο της γονιμοποίησης και την εμφύτευση του ωαρίου. Δρουν στους γαλακτοφόρους πόρους, την αύξηση του ενδομητρίου, της τραχηλικής βλέννας και της δραστηριότητας των κροσσών των σαλπίγγων.
Προγεστερόνη
Συντίθεται από το ωχρό σωμάτιο, φτάνει στο πικ 7 ημέρες μετά την ωορρηξία. Προετοιμάσει το επιθήλιο της μήτρας για να δεχθεί ένα γονιμοποιημένο ωάριο (αύξηση επιθηλίου, τραχηλικής βλέννας, αύξηση θερμοκρασίας).
Εκκρίνεται στην διάρκεια της κύησης για να την διατηρήσει.
(είναι αυτή που στην πραγματικότητα χρειάζονται οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση και όχι οιστρογόνα).
————————————
Μικρές λεπτομέρειες μεγάλες συνέπειες
Τα στεροειδή είναι ένας τύπος ορμόνης που παράγει το ανθρώπινο σώμα και παράγονται όλα από την χοληστερόλη. Η χοληστερόλη είναι αναπόσπαστο στοιχείο σε κάθε ζων κύτταρο και ο πρόδρομος της σύνθεσης των βασικών μας στεροειδών. Όλα τα στεροειδή οικοδομούνται με μια σειρά από 4 δακτυλίους, 3 εξάγωνους και 1 πεντάγωνο.
ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ (C27H46O) R = C5H11
↓
ΠΡΕΓΝΕΝΟΛΟΝΗ (C21H32O2) → DHEA και άλλα στεροειδή
↓
ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ (C21H30O2) → διάφορα ανδρογόνα & οιστρογόνα
↓
Κορτιζόλη, κορτιζόνη και άλλα στεροειδή
Τα 3 μόρια (χοληστερόλη, πρεγνενολόνη και προγεστερόνη) δεν διαφέρουν πολύ. Είναι μεγαλύτερα (> 314 amu)από τα περισσότερα αρωματικά μόρια (50 ως 250 amu). Το βάρος τους πέφτει ανάμεσα στο βάρος των διτερπενίων και τριτερπενίων.
Τα στεροειδή είναι ή αλκοόλες (ένα ή περισσότερα –ΟΗ με κατάληξη –όλη) ή κετόνες (ένα ή περισσότερα =Ο με διπλό δεσμό με κατάληξη –όνη). Η χοληστερόλη είναι αλκοόλη ενώ η προγεστερόνη είναι κετόνη με 2 =Ο με διπλό δεσμό. Η πρεγνενολόνη έχει και –ΟΗ και =Ο με διπλό δεσμό, άρα είναι κετονο-αλκοόλη, αλλά ονομάζεται ως να ήταν κετόνη.
Τα στεροειδή είναι απαραίτητα στην ζωή και κάνουν πολλά πράγματα για μας – συμπεριλαμβανομένου του ελέγχου της σωματικής μάζας. Γι αυτό το λόγο οι body builders τα χρησιμοποιούν για να αυξήσουν την μυϊκή μάζα. Τα στεροειδή που παίρνουν οι αθλητές είναι συνθετικά και γι αυτό επικίνδυνα, ως και θανατηφόρα. Τα δικά μας φυσικά στεροειδή δεν παρουσιάζουν τέτοια προβλήματα.
Η πρεγνενολόνη και η προγεστερόνη είναι σεξουαλικά ουδέτερες, δεν διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά του φύλου. Είναι χρήσιμες και στα δύο φύλα. Οι ορμόνες που μας κάνουν γυναίκα ή άνδρα προέρχονται από αυτές.
Υπάρχουν 4 ανδρικές ορμόνες (με 19 άτομα C, 287-291 amu) και 3 γυναικείες (με 18 άτομα C, λίγο ελαφρύτερες 277-288 amu).
Και οι γυναίκες και οι άνδρες χρειάζονται και τις 7 ορμόνες. Η διαφορές των φύλων είναι ζήτημα ισορροπίας. Οι άνδρες έχουν κυρίως ανδρογόνα ενώ οι γυναίκες οιστρογόνα. Όταν εμφανιστεί ανισορροπία οι άνδρες εμφανίζουν γυναικεία χαρακτηριστικά και οι γυναίκες ανδρικά. Οι γυναικείες και οι ανδρικές ορμόνες διαφέρουν ελάχιστα ως προς την χημική δομή.
Οιστρογόνα παντού
Το «χάπι» αντισύλληψης εμφανίστηκε στην δεκαετία του 60. Αποτελείται από συνθετικά οιστρογόνα. Η θεραπευτική υποκατάσταση ορμονών ως θεραπεία είναι πρόσφατη μέθοδος και σήμερα προτείνει την εσαεί λήψη οιστρογόνων από τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
Το οιστρογόνο δεν είναι ένα συγκεκριμένο μόριο, είναι μία ομάδα χημικών ενώσεων. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική «οίστρος» που σημαίνει ωορρηξία. Οιστρογόνος ουσία είναι εκείνη που ενεργοποιεί τις σωματικές λειτουργίες της γυναίκας που προετοιμάζουν την γονιμοποίηση και την κύηση. Τα οιστρογόνα προκαλούν στον άνδρα γυναικεία σωματικά και ψυχικά χαρακτηριστικά.
- Υπάρχουν μόνο 3 αληθινά ανθρώπινα οιστρογόνα : οιστρόνη, οιστραδιόλη, οιστριόλη.
- Υπάρχουν όμως και τα «φυτο-οιστρογόνα» που προέρχονται από τα φυτά και μπορούν να χρησιμοποιούν οι γυναίκες (και οι άνδρες) όταν χρειάζονται συμπλήρωμα οιστρογόνων ή ορμονική ισορροπία. Βρίσκουμε τα φυτο-οιστρογόνα σε ορισμένα αιθέρια έλαια.
- Υπάρχουν επίσης οιστρογόνα που προέρχονται από τα πετροχημικά. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται πολλά πλαστικά (ιδίως όταν θερμαίνονται στον φούρνο μικροκυμάτων), φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα και βιομηχανικά υποπροϊόντα όπως η διοξίνη. Ονομάζονται «ξενο-οιστρογόνα».
- Και επίσης υπάρχουν τα «συνθετικά οιστρογόνα» που δημιουργούν και κατοχυρώνουν με πατέντες οι φαρμακοβιομηχανίες. Είναι αυτά που χορηγούν οι γιατροί.
Επειδή τα οιστρογόνα ενεργοποιούν την ανάπτυξη χορηγούνται μαζικά στ στην βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία βοείου και χοιρινού κρέατος για να επιταχύνουν την αύξηση βάρους και να παράγουν περισσότερο κρέας επικερδώς. Το αποτέλεσμα είναι ότι στις βιομηχανικές χώρες όλοι οι κάτοικοι ζουν σε ένα περιβάλλον γεμάτο οιστρογόνα : στην τροφή, στα φάρμακα, στο νερό, στο έδαφος, στην ατμόσφαιρα…
Το πρόβλημα δημιουργείται από το γεγονός ότι τα ξενο-οιστρογόνα και τα συνθετικά οιστρογόνα που δεν έχει δημιουργήσει η Φύση δεν είναι τόσο εύκολα βιοδιασπώμενα, η φύση δεν ξέρει τι να τα κάνει και παραμένουν στο περιβάλλον συσσωρευόμενα. Αντιστοίχως ο οργανισμός μας δεν ξέρει να τα μεταβολίσει και δημιουργούνται παρενέργειες ενώ με τα ανθρώπινα και τις φυτικά στεροειδή δεν συναντάμε αυτού του είδους τα προβλήματα.
Μάραθος, Γλυκάνισος και DES
Ο μάραθος εκτός από τις αντιπαρασιτικές, αντισηπτικές και αναλγητικές του ιδιότητες είναι οιστρογόνο-like ως φυτό και ως αιθέριο έλαιο. Ένας αιγυπτιακός πάπυρος του 1600 π. Χ. βεβαιώνει ότι χρησιμοποιείτο ως ρυθμιστικό του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Το 60% του αιθερίου ελαίου του μάραθου είναι ανηθόλη, φαινολικός αιθέρας, που είναι και το κύριο συστατικό (87%) του αιθερίου ελαίου του γλυκάνισου. Αν και το καθένα από τα δύο αιθέρια έλαια έχει τις δικές του χαρακτηριστικές ιδιότητες αμφότερα διαθέτουν ορμονική δράση – όμως όχι απαραίτητα λόγω του κύριου συστατικού τους της ανηθόλης.
Ένα άλλο κοινό συστατικό τους είναι η p-ανόλη, ένα φυσικό φαινυλοπροπανοειδές. Η p-ανόλη είναι έλασσον συστατικό και στα δύο αιθέρια έλαια, λιγότερο από 1-2%. Το DES (δι-αιθυλ-στιλβεστρόλη) είναι συνθετικό, μη στεροειδές οιστρογόνο. Το μόριο της p-ανόλης είναι ακριβώς το μισό μόριο του DES. Οι χημικοί δεν έχουν παρά να ενώσουν από τα άκρα δύο μόρια p-ανόλης για να το συνθέσουν.
Η p-ανόλη όταν λαμβάνεται ως φυσικό συστατικό αιθέριου ελαίου δεν έχει καμία παρενέργεια, αναδίδει ένα ήπιο άρωμα γαρύφαλλου και θεωρείται ως η κύρια πηγή των ευεργετικών ορμονικών δράσεων των αιθερίων ελαίων μάραθου και γλυκάνισου. Σε αντίθεση το DES (=2 μόρια p-ανόλης) έχει μόνο σοβαρές παρενέργειες.
Η p-ανόλη χρησιμοποιείται από τις φαρμακοβιομηχανίες στην σύνθεση DES ως συνταγογραφούμενου φαρμάκου. Ενώ αρχικά η p-ανόλη εκλαμβανόταν από μάραθο και γλυκάνισο τώρα παρασκευάζεται συνθετικά στο εργαστήριο από ανθρώπινο χέρια και όχι από την Φύση. Η χρήση επί 40 έτη του συνθετικού DES επιτρέπει να διαπιστώσουμε την ευθύνη του στην εμφάνιση νεοπλασιών στην μετεφηβική (18-22) ηλικία των θηλέων απογόνων.
Τα κλινικά στοιχεία αυτά οδήγησαν στην απαγόρευση χορήγησης DES στις εγκύους αλλά ακόμη επιτρέπεται η χορήγηση για να σταματήσει η γαλακτοφορία της μητέρας που δεν επιθυμεί να θηλάσει. Μία από τις δράσεις του DES είναι το μπλοκάρισμα του υποδοχέα της προλακτίνης. Προλακτίνη είναι η φυσική ορμόνη που εκκρίνεται όταν το βρέφος θηλάζει στο στήθος ώστε να συνεχιστεί η γαλακτοφορία. Επομένως η γυναίκα που λαμβάνει DES χάνει την ευεργετική δράση της προλακτίνης την οποία η Φύση προορίζει για να προάγει το μητρικό συναίσθημα, την ευαισθησία και την υπομονή της μητέρας στις ανάγκες του βρέφους. Όταν διαπιστώθηκε η καρκινογόνος δράση του το φάρμακο αποσύρθηκε από την κυκλοφορία.
ΟΡΜΟΝΕΣ & ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ
Υπάρχουν αρκετά αιθέρια έλαια εκτός από τον γλυκάνισο και τον μάραθο που έχουν ορμονικές ιδιότητες. Φασκόμηλο, φασκόμηλο σκλαρέα, μαροκινό χαμομήλι (Tanacetum annuum), εστραγκόν, νιαουλί, κυπαρίσσι, μυρτιά είναι μερικά από αυτά. Το χαμαζουλένιο που βρίσκεται στο μαροκινό (μπλε) χαμομήλι, στον ελίχρυσο και στο γερμανικό χαμομήλι (ματρικάρια) είναι ένα μεγάλο σεσκιτερπενικό μόριο που παρουσιάζει ορμονορυθμιστική δράση.
Ο ιατρός Ζαν Βαλνέ (Dr Jean Valnet) ανακάλυψε ότι το κυπαρίσσι έχει ανάλογη με τις φυσικές ωοθηκικές ορμόνες δράση. Δεν έχει ακόμη εξακριβωθεί ποια συστατικά του αιθερίου αυτού ελαίου είναι υπεύθυνα για την ορμονική δράση του. Ο Ζ. Βαλνέ θεωρεί ότι η βιριδιφλορόλη έχει οιστρογονική δράση που μπορεί να επιτευχθεί με τα αιθέρια έλαια Νιαουλί Melaleuca quinquenervia, Μυρτιά Myrtus communis και Φασκόμηλο φαρμακευτικό Salvia officinalis.
Ο ιατρός Ντανιέλ Πενοέλ (Dr Daniel Penoel) χορηγεί στους ασθενείς του αιθέριο έλαιο γλυκάνισο για να αυξήσει την γαλακτόρροια. Προφανώς ο γλυκάνισος προκαλεί την έκκριση της προλακτίνης.
Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα ειρωνικό επειδή η p-ανόλη C9H10O (της οποίας η ανηθόλη C10H12O είναι μεθυλεστέρας) που βρίσκεται στον γλυκάνισο, χρησιμοποιείται στην παρασκευή ενός φαρμάκου που σταματά την γαλακτόρροια (DES). Ο Πενοέλ παρατήρησε ότι το αιθέριο έλαιοεστραγκόν βοηθά τις γυναίκες με ακανόνιστο εμμηνορρυσιακό κύκλο να αποκαταστήσουν ρυθμισμένη περίοδο. Άλλα αιθέριο που βοηθούν στο πρόβλημα αυτό είναι το φαρμακευτικό φασκόμηλο, το φασκόμηλο σκλαρέα, το γερμανικό χαμομήλι και η μάραθος.
Η ανηθόλη και η εστραγόλη (ισομερή του C10H12O ) είναι πιθανότατα τα ορμονοενεργά συστατικά του γλυκάνισου, μάραθου και εστραγκόν όμως τα ελάσσονα συστατικά όπως η p-ανόλη είναι εκείνα που τους προσδίδουν τις εξισορροπητικές τους ιδιότητες. Αλλά ποιος μπορεί να είναι σίγουρος ότι πρόκειται για 1 ή δύο συστατικά που προσδίδουν τις ευεργετικές αυτές ιδιότητες και όχι το αρμονικό σύνολο των συστατικών του αιθερίου ελαίου!
Η σκλαρεόλη είναι μία διτερπενόλη που βρίσκεται στο φασκόμηλο και στο φασκόμηλο σκλαρέα που θεωρούνται ότι έχουν οιστρογονικές ιδιότητες. Κάτι που σημαίνει ότι διεγείρουν τους ίδιους υποδοχείς με τα οιστρογόνα και βοηθούν στην ισορροπία των ορμονών. Σημειώστε ότι η σκλαρεόλη έχει 19 άτομα C όπως τα ανδρογόνα (τα φυσικά οιστρογόνα έχουν 18 άτομα C). Σήμερα θεωρείται ότι η σκλαρεόλη βοηθά την ορμονική ισορροπία στις γυναίκες και τους άνδρες.
Η σκλαρεόλη (C15Η25Ο) και η βιριδιφλορόλη (C19Η36Ο2) δεν μοιάζουν ούτε στα οιστρογόνα (C21Η30Ο2) ούτε στα ανδρογόνα (C19Η28Ο2). Η σκλαρεόλη είναι ελαφρώς βαρύτερη από τα οιστρογόνα και βαρύτερη από τα ανδρογόνα. Η βιριδιφλορόλη είναι ελαφρύτερη. Παρότι δεν έχουν παρόμοια σχήματα και μεγέθη με τις φυσικές ορμόνες ως φαίνεται μπορούν να συνομιλούν με πολλούς από τους υποδοχείς με τα σεξουαλικά στεροειδή μας ως να ήταν ορμόνες. Επιπλέον τα δύο αυτά μόρια ενεργοποιούν τον οργανισμό μας για να παράγει τα δικά του φυσικά οιστρογόνα και ανδρογόνα – πράγμα που εξηγεί γιατί έχουν ευεργετικές δράσεις στεροειδών χωρίς να είναι στεροειδή.
Η συνομιλία με τους κυτταρικούς υποδοχής δεν επιτελείται με μηχανικό τρόπο όπως το κλειδί στην κλειδαριά αλλά η επικοινωνία πραγματοποιείται με ηλεκτρομαγνητικά κύματα, σαν τα μόρια να τραγουδάνε σερενάτα στους υποδοχείς για να τους ενεργοποιήσουν. Επομένως το σχήμα και το μέγεθος των μορίων δεν είναι καθοριστικό όπως είναι σε ένα μηχανικό κλειδί.
Δεν έχει εξακριβωθεί εργαστηριακά ο τρόπος δράσης των αρωματικών μορίων που προκαλούν ορμονική δράση. Ο Αρωματοθεραπευτές γνωρίζουν από την κλινική τους πείρα ότι αυτό συμβαίνει με επιτυχή αποτελέσματα.
Νίκος Χρηστίδης Ιατρός
Ιατρική αρωματοθεραπεία
————————
Αγορά ιατρικών αιθερίων ελαίων ΚΛΙΚ εδώ
ATHINAROM : Ευαγγελίστρια – Σπέτσες 18050
τηλ 210 7242151 – 210 6911022